به گزارش سلامت نیوز به نقل از nature، رژیم‌های روزه‌داری این روزها توجه زیادی جلب می‌کنند، اما اغلب گزارش‌ها فقط چند شاخص آزمایشگاهی ساده را بررسی می‌کنند؛ رویکردی که تصویر بسیار محدودی از فرایند پیچیده‌ی تغییرات بدن ارائه می‌دهد.

اگر بخواهیم واقعاً بفهمیم بدن در طول یک هفته بدون کالری چگونه خود را سازگار می‌کند، باید ده‌ها نشانگر مختلف را هر روز بررسی کنیم و تغییرات تدریجی آن‌ها را کنار هم بگذاریم.

به‌تازگی یک تیم پژوهشی چنین مطالعه‌ای را طراحی کرده است؛ مطالعه‌ای که نشان می‌دهد بدن چگونه روزبه‌روز سوخت، ساختار، هورمون‌ها و پیام‌رسان‌های ایمنی خود را بازتنظیم می‌کند.

بررسی دقیق روزه‌ی هفت‌روزه

دانشمندان مؤسسه PHURI در دانشگاه کویین مری لندن و مدرسه علوم ورزشی نروژ نقشه‌ای پژوهشی ارائه کرده‌اند که می‌تواند راه را برای مداخلات درمانی جدید هموار کند؛ حتی برای کسانی که از نظر پزشکی قادر به روزه‌داری نیستند.

در این پژوهش، دوازده فرد سالم به‌مدت یک هفته فقط آب نوشیدند و هیچ کالری دریافت نکردند. نمونه خون قبل از روزه، هر روز در حین آن و دوباره پس از پایان روزه جمع‌آوری شد.

به جای اندازه‌گیری چند شاخص محدود مانند قند یا چربی خون، پژوهشگران با روش «پروتئومیکس» حدود سه‌هزار پروتئین را در طول هفته ردیابی کردند؛ روشی که تصویر گسترده‌ای از تغییرات هماهنگ مولکول‌ها در زمان‌های مختلف ارائه می‌دهد.

این طراحی به آن‌ها اجازه داد تغییرات روزانه و ترتیب زمانی جابه‌جایی پروتئین‌ها را دقیقاً مشخص کنند.

چه پروتئین‌هایی تغییر کردند؟

پروتئین‌ها پیام‌رسان‌ها، آنزیم‌ها، سازه‌های سلولی و تنظیم‌کننده‌های فعالیت بافت‌ها هستند. بنابراین وقتی سطح هزاران پروتئین هم‌زمان تغییر می‌کند، می‌توان فهمید بدن کدام فرایندها را تقویت یا تضعیف می‌کند.

در این مطالعه بیش از هزار پروتئین تغییر معنی‌دار داشتند. پژوهشگران این تغییرات را در قالب ۹ الگوی متفاوت دسته‌بندی کردند: برخی پروتئین‌ها آرام‌آرام افزایش یافتند، برخی به‌سرعت کاهش پیدا کردند و برخی دیگر در روزهای خاص جهشی کوتاه داشتند.

بزرگ‌ترین موج تغییرات حدود روز سوم روزه دیده شد؛ جایی که بدن وارد فاز بازسازمان‌دهی گسترده می‌شود.

تغییرات ساختاری: بافت‌ها هم وارد بازی می‌شوند

یکی از یافته‌های مهم مربوط به پروتئین‌های «ماتریکس خارج‌سلولی» بود؛ شبکه‌ای که به سلول‌ها شکل، پشتیبانی و امکان ارتباط می‌دهد. تغییرات زیاد در این مولکول‌ها نشان می‌دهد روزه طولانی تنها مسیرهای انرژی را تغییر نمی‌دهد، بلکه ساختار و ارتباطات بافتی را نیز بازتنظیم می‌کند.

پروتئینی به نام تناسین-R که معمولاً در ارتباط با سیستم عصبی مطرح است، تغییر چشمگیری داشت و سؤالات تازه‌ای درباره واکنش بافت‌های عصبی به روزه‌ی طولانی ایجاد کرد.

تغییرات هورمونی

سیگنال‌های اشتها و ذخیره انرژی مطابق انتظار تغییر کردند:

• لپتین (هورمون سیری) کاهش یافت.

• گیرنده لپتین افزایش یافت که نشان‌دهنده حساسیت بالاتر بدن به این هورمون است.

• FGF21 افزایش یافت که نشانه تکیه بیشتر بر چربی و کتون‌هاست.

• فولی‌ستاتین بالا رفت.

• آدیپونکتین کاهش پیدا کرد.

تغییرات بدنی در طول روزه

شرکت‌کنندگان طی هفته به‌طور متوسط ۵.۷ کیلوگرم وزن از دست دادند. اسکن DXA نشان داد کاهش وزن شامل تغییرات هم در چربی و هم در بافت بدون چربی است.

اندازه‌گیری نیتروژن ادرار نشان داد هرچه روزه طولانی‌تر شد، بدن پروتئین بیشتری حفظ کرد و تجزیه عضلات کاهش یافت.

تغییر سوخت: از کربوهیدرات به کتون

بدن مطابق الگوی کلاسیک ابتدا از کربوهیدرات‌های ذخیره‌شده استفاده کرد و سپس در روزهای بعد به چربی و کتون‌ها روی آورد. داده‌های پروتئین‌ها نیز این انتقال را تأیید کردند و نشان دادند این فرایند نه یک «کلید» ناگهانی، بلکه تغییری هماهنگ و چندمرحله‌ای است.

جمع‌بندی: روزه هفت‌روزه چه می‌گوید؟

این مطالعه به‌هیچ‌وجه راهنمای انجام روزه‌ی هفت‌روزه نیست. این نوع روزه «شدید» محسوب می‌شود و فقط تحت نظارت پزشکی انجام شده است.

اما ارزش پژوهش در این است که نشان می‌دهد بدن هنگام قطع کامل کالری چگونه خود را بازآرایی می‌کند؛ از سوخت و ساز گرفته تا ساختار بافت‌ها و پیام‌رسان‌های ایمنی.

این نقشه راهی برای پژوهش‌های آینده فراهم می‌کند تا شاید بتوانیم اثرات مفید این وضعیت را (بدون نیاز به یک هفته بی‌غذا ماندن) در درمان‌ها یا مداخلات تغذیه‌ای به کار گرفت.